Choroby bakteryjne skóry (infekcje pierwotne i wtórne) to częsty problem w codziennej praktyce dermatologicznej. Do pierwotnych chorób infekcyjnych skóry zalicza się m.in. liszajec zakaźny, zapalenie mieszków włosowych, czyraki, różę, różycę, łupież rumieniowy, niesztowice bakteryjne. Do wtórnych natomiast zalicza się m.in. wtórnie zainfekowane rany lub wtórnie zainfekowane dermatozy, np. atopowe zapalenie skóry czy kontaktowe zapalenie skóry. W leczeniu chorób bakteryjnych skóry stosuje się antybiotyki ogólnoustrojowe lub miejscowe, zależnie od rozległości procesu chorobowego. Zalecane jest stosowanie antybiotykoterapii zgodnie z antybiogramem, możliwe jest również zastosowanie antybiotykoterapii empirycznej bazującej na klinicznym rozpoznaniu choroby oraz doborze odpowiedniego środka leczącego. Analizując czynniki decydujące o wyborze danej substancji leczniczej konieczne jest przypomnienie lekarzom zakresu działań często zalecanych środków zewnętrznych (mupirocyny, kwasu fusydynowego oraz 2% maści chloramfenikolowej). Praca ma na celu przybliżenie skuteczności tych leków i bezpieczeństwa ich stosowania, z uwzględnieniem coraz częściej obserwowanego ryzyka lekooporności.

Większość pierwotnych i wtórnych infekcji skóry są spowodowane przez Staphycococcus aureus lub Streptococcus pyogenes. Pierwotne infekcje skóry wywołane przez bakterie Gram-ujemne są rzadkie, ale mogą wystąpić u pacjentów, którzy mają obniżoną odporność lub u chorych na cukrzycę. Mentha przeanalizował choroby zakaźne skóry występujące w Indiach. Badanie wykazało, że nieskomplikowane bakteryjne infekcje skóry mogą stanowić aż do 17–25% wizyt dermatologicznych [1]. W Polsce również chorzy z tymi infekcjami bakteryjnymi skóry stanowią duży procent pacjentów dermatologicznych. Znajomość czynników indukujących pojawienie się zmian chorobowych jest istotna w wyborze odpowiedniego środka terapeutycznego, na podstawie obrazu klinicznego zmian chorobowych. 
Idealny miejscowy antybiotyk powinien [2]:

• mieć selektywny wpływ na określone organizmy powodujące zmiany skórne, co minimalizuje rozwój odporności krzyżowej na inne organizmy; oraz nie mieć wpływu na florę komensalną;
• nie powodować reakcji alergicznych ani potencjalnej alergii krzyżowej, reakcji z innymi lekami tej samej klasy lub ich poszczególnymi składnikami (np. konserwantami); podłoże leku nie powinno być drażniące lub toksyczne; 
• działać miejscowo, osiągając lokalnie wysokie stężenie antybakteryjne; 
• być bezpieczny i skuteczny. 

Mupirocyna i kwas fusydynowy

Mupirocyna została wprowadzona do leczenia zakażeń skóry w latach 80. XX wieku. Jest wskazana w miejscowym leczeniu bakteryjnych zakażeń skóry wywołanych wrażliwymi na mupirocynę szczepami Staphylococcus aureus (w tym szczepami metycylinoopornymi) oraz innymi gronkowcami i paciorkowcami. Powinna być stosowana w miejscowym leczeniu liszajca zakaźnego, zapalenia mieszków włosowych oraz czyraków wywołanych przez Staphylococcus aureus, inne gronkowce oraz paciorkowce oraz w miejscowym leczeniu wtórnych zakażeń skóry. Preparat należy stosować na zmienioną chorobowo skórę 3 razy na dobę przez okres do 10 dni [4]. Mupirocyna działa bakteriostatycznie w warstwie rogowej naskórka poprzez hamowanie syntezy białek bakterii, co doprowadza do zahamowania wzrostu drobnoustrojów. Działanie mupirocyny jest ograniczone do leczonego miejsca – mupirocyna nie przenika do głębokich warstw skóry, co w porównaniu z innymi antybiotykami jest jej zaletą, ponieważ ogranicza to występowanie ogólnoustrojowych działań niepożądanych [4]. Preparat może być stosowany w każdej grupie wiekowej, nawet u noworodków. W przypadku ograniczonych skórnych infekcji wywołanych przez szczepy MRSA wg wytycznych Amerykańskiego Towarzystwa Chorób Zakaźnych można stosować miejscowo mupirocynę 2% [5]. Mupirocyna nie wpływa na działanie innych leków, co jest szczególnie ważne w grupie pacjentów starszych stosujących inne preparaty z powodu chorób przewlekłych. Nie należy stosować mupirocyny w sytuacji nadwrażliwości na preparat lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Brakuje danych klinicznych dotyczących stosowania mupirocyny u kobiet w ciąży. Badania na zwierzętach nie wykazują bezpośredniego i pośredniego szkodliwego wpływu na rozwój zarodka lub płodu. Nie ma dostępnych informacji dotyczących przenikania mupirocyny do mleka. Efekty uboczne terapii mupirocyną obserwowane są rzadko. Najczęściej pacjenci zgłaszają: pieczenie, swędzenie, przesuszenie skóry oraz kontaktowe zapalenia skóry. Bardzo rzadko opisywane są ogólne reakcje nadwrażliwości, reakcje alergiczne i fototoksyczne [6]. Na podstawie analizy ww. cech preparatu mupirocyny wydaje się ona lekiem bezpiecznym, dobrze tolerowanym i wykazującym korzystny zakres działania na najczęstsze patogeny zakażeń bakteryjnych skóry.

Antybiotyk	Nazwa handlowa i postacie	Zakres działania
mupirocyna	Bactroban maść Bactroban maść do nosa Mupirox maść Taconal maść	gronkowce, paciorkowce bakterie Gram-ujemne
kwas fusydynowy	Fucidin krem Fusacid krem Hylosept krem Dermafusin krem	gronkowce, paciorkowce, niektóre bakterie Gram-ujemne  oporne są bakterie Pseudomonas aeruginosa
chloramfenikol	Detreomycyna maść 1%, 2%	bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, krętki, riketsje

Mupirocyna, jest lekiem, po który sięgamy najczęściej w pierwszej kolejności w leczeniu liszajca zakaźnego z uwagi na jej skuteczność i dobrą tolerancję [6]. Badania dotyczące innych leków są ograniczone, jednak bacytracyna czy neomycyna mają znacznie niższą skuteczność terapeutyczną [8]. Ducker porównał antybiotyki stosowane miejscowo i wykazał przewagę mupirocyny nad innymi antybiotykami stosowanymi zewnętrznie (np. neomycyny, bacytracyny) [9]. Koning i wsp. wykazali, że oba antybiotyki (mupirocyna i kwas fusydynowy) były najbardziej skuteczne w leczeniu łagodnych i umiarkowanych postaci liszajca zakaźnego [10]. Również w badaniu Gisby’ego potwierdzono, iż mupirocyna jest skuteczna w leczeniu zmian wywołanych przez Staphylococcus aureus. Miejscowe leczenie mupirocyną jest równoważne doustnym ogólnoustrojowym środkom przeciwdrobnoustrojowym [11, 12]. Sutherland i wsp. stwierdzili, że mupirocyna wykazuje wysoką aktywność przeciw głównym patogenom skóry, mając jednocześnie niewielki wpływ na florę komensalną. Jest to bardzo ważne, ponieważ w leczeniu miejscowym zmian skórnych niezwykle istotne jest, aby nie doprowadzić do uszkodzenia mikrobiomu skóry [13].
Zalecenia Infectious Diseases Society of America uznają mupirocynę za lek pierwszego rzutu w terapii liszajca zakaźnego [14]. British National Formulary (BNF) rekomenduje stosowanie mupirocyny i kwasu fusydynowego w miejscowej terapii liszajca zakaźnego. Siedmiodniowy czas leczenia jest skutecznym okresem terapii [15]. Mupirocyna znalazła się na aktualnej liście WHO z 2019 r. jako jedyny antybiotyk do stosowania miejscowego w dermatologii. Natomiast na liście Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków mupirocyna została umieszczona jako jedyny antybiotyk do leczenia przewlekłych zmian skórnych o etiologii MRSA.
George i Rubin przedstawili wyniki metaanalizy możliwości terapii liszajca zakaźnego. Wykazali, że antybiotykami skuteczniejszymi od placebo w terapii schorzenia są mupirocyna oraz kwas fusydynowy – stosowanie ich w leczeniu niepowikłanego liszajca przez 7 dni jest równie skuteczne, jeśli nie bardziej, jak doustna antybiotykoterapia. Inne antybiotyki, stosowane miejscowo, są mniej skuteczne [15].
Nosicielstwo gronkowca złocistego jest dużym problemem dzisiejszej medycyny, który sięga ponad 60% [16]. Problem eliminacji nosicielstwa Staphylococcus aureus badano od wielu lat. Mupirocyna okazała się antybiotykiem umożliwiającym eradykację bakterii i, co niezwykle ważne, dotyczy to również szczepów opornych MRSA. Reagan i wsp. wykazali, że eliminacja nosicielstwa nosowego powoduje zmniejszenie kolonizacji innych rejonów ciała, w tym powierzchni dłoni u personelu. Jest to niezwykle istotne w praktyce klinicznej, ale również w życiu codziennym [17]. 
Kwas fusydynowy jest selektywnym antybiotykiem wytwarzanym przez szczep grzyba Fusidium coccineum, dostępnym w postaci maści i kremu do stosowania miejscowego. Charakteryzuje się silnym działaniem i wąskim spektrum aktywności przeciwbakteryjnej. W dermatologii jest stosowany od kilkudziesięciu lat, przede wszystkim w leczeniu infekcji skóry wywołanych przez Staphylococcus aureus [18]. Jest zalecany w leczeniu miejscowym bakteryjnych zakażeń skóry wywołanych przez bakterie wrażliwe na kwas fusydynowy, takich jak: liszajec, czyraczność, zapalenie gruczołów potowych, zapalenie mieszków włosowych, zanokcica i trądzik pospolity. Kwas fusydynowy działa na bakterie Staphylococcus aureus, Corynebacterium minutissimum, Streptococcus spp. i niektóre bakterie Gram-ujemne. Oporne na działanie kwasu fusydynowego są bakterie Pseudomonas aeruginosa. Kilka kontrolowanych badań z randomizacją potwierdziło wysoką aktywność bakteriobójczą kwasu fusydowego przeciwko Staphylococcus aureus (w tym szczepom opornym na penicylinę, metycylinę, ampicylinę, kloksacylinę), Staphylococcus epidermidis, Streptococcus pyogenes, Propionibacterium acnes, Corynebatteria, Clostridia spp. [19]. Kwas fusydowy charakteryzuje się dobrym przenikaniem tkankowym – ma zdolność penetracji nawet nieuszkodzonej skóry. Badania farmakokinetyczne i farmakodynamiczne wykazały, że po miejscowym zastosowaniu osiąga on duże stężenie przeciwbakteryjne w głębokich warstwach skóry [20]. Należy jednak zwrócić uwagę, że większość pierwotnych zakażeń skóry ma charakter powierzchowny. Preparat należy nakładać na chorobowo zmienione miejsca na skórze 2–3 razy dziennie przez 7 dni. Przeciwwskazania do stosowania obejmują nadwrażliwość na kwas fusydynowy lub którąkolwiek substancję pomocniczą (krem zawiera: butylohydroksyanizol, alkohol cetylowy oraz sorbinian potasu, które mogą wywołać miejscowe reakcje skórne (np. kontaktowe zapalenie skóry). Należy unikać kontaktu preparatu z oczami, gdyż butylohydroksyanizol zawarty w preparacie może powodować podrażnienie oczu oraz błon śluzowych. Nie ma danych dotyczacych miejscowego stosowania kwasu fusydynowego przez kobiety w ciąży. Badania na zwierzętach nie wykazały szkodliwego bezpośredniego lub pośredniego wpływu na przebieg ciąży, rozwój zarodka lub płodu, przebieg porodu lub rozwój poporodowy. Należy zachować ostrożność, przepisując ten lek kobietom w ciąży [21]. Kwas fusydynowy po zastosowaniu na skórę przenika do organizmu w niewielkich ilościach. W okresie karmienia piersią nie należy stosować preparatu krem na piersi. Na podstawie przeprowadzonych badań klinicznych produktu leczniczego łącznie w postaci maści oraz kremu można zakładać, że u 5% pacjentów mogą wystąpić działania niepożądane. Do najczęściej występujących działań niepożądanych zalicza się reakcje skórne występujące głównie w miejscu nakładania kremu. Zgłaszano reakcje alergiczne (m.in. pokrzywkę, obrzęk naczynioruchowy, wyprysk), podrażnienie spojówek, świąd, zapalenie kontaktowe skóry, rumień i uczucie pieczenia skóry. Jednak kwas fusydowy jest również dobrze tolerowany i cechuje się bardzo niskim ryzykiem uczulenia kontaktowego. 
Większe wieloośrodkowe badanie przeprowadzone przez Baldwina i Cranfielda obejmujące 487 pacjentów z infekcjami skóry porównało zastosowanie 2 preparatów kwasu fusydynowego (maści i kremu) 3 razy dziennie lub raz dziennie (z okluzją). Doskonałe lub dobre odpowiedzi na leczenie zaobserwowano u ponad 90% pacjentów, a średni czas gojenia wynosił 7,1 dnia dla pacjentów leczonych maścią i 7,7 dnia dla osób używających kremu. Oba preparaty były dobrze tolerowane; tylko jeden pacjent skarżył się na łagodną reakcję skórną na maść, która nie była wystarczająco silna, aby przerwać leczenie [1, 21]. 
Skuteczność i skutki uboczne miejscowego stosowania maści kwasu fusydynowego (Fucidin) i mupirocyny (Bactroban) porównywano w badaniu z randomizacją przeprowadzonym metodą podwójnie ślepej próby z udziałem 70 pacjentów, którzy mieli rozpoznaną pierwotną lub wtórną infekcję skóry. 
U 35 pacjentów stosowano mupirocynę, a 35 pacjentów kwas fusydynowy 3 razy dziennie przez 7 dni. Skuteczność mupirocyny pod względem ustąpienia i poprawy klinicznych objawów zakażenia, a także eliminacji bakterii, była podobna do skuteczności kwasu fusydynowego. W grupie 34 pacjentów (1 osoby nie można było ocenić) leczonych mupirocyną wyleczenie kliniczne uzyskano u 18, a znaczną poprawę wykazano u 15. Podobnie w grupie 35 pacjentów leczonych kwasem fusydynowym wyleczenie kliniczne uzyskano u 18 i nastąpiła poprawa u 15. Wskaźnik wyleczenia bakteriologicznego wyniósł 97% w grupie leczonej mupirocyną, w porównaniu z 87% w grupie leczonej kwasem fusydynowym. Nie zaobserwowano żadnych działań niepożądanych w żadnej z grup leczenia [22]. Miejscowe stosowanie 2% mupirocyny i 2% kwasu fusydynowego jest dobrze ugruntowane w leczeniu nieskomplikowanych bakteryjnych infekcji skóry. Istnieją dobre dowody na to, że oba preparaty są równie skuteczne, a nawet bardziej skuteczne niż terapie doustne. 
Do badania Reshama i wsp. włączono 90 pacjentów z bakteryjnymi zakażeniami skóry, którzy zostali losowo przydzieleni do trzech różnych grup badawczych (stosujących mupirocynę lub kwas fusydynowy, lub nadifloksacynę). Krem nadifloksacyny jest nowszym miejscowym związkiem przeciwbakteryjnym fluorochinolonu mającym szerokie spektrum działania przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, w tym koagulazo-ujemnym gatunkom Staphylococcus i Propionibacterium acnes granulosum, jak wykazano w poprzednich infekcjach in vitro. Ten środek jest również bardzo skuteczny przeciwko bakteriom Gram-ujemnym, w tym Pseudomonas aeruginosa i Escherichia coli, w testach in vitro [23]. Wykazano, że krem z kwasem fusydynowym wykazał szybszą redukcję objawów pod koniec pierwszej wizyty. Różnice odnotowane w skuteczności trzech leków nie były statystycznie istotne. Nie zaobserwowano znaczących działań niepożądanych. Badanie potwierdziło bezpieczeństwo i skuteczność mupirocyny, kwasu fusydowego i nadifloksacyny w terapii miejscowej infekcji bakteryjnych skóry [24].
Analizy innych miejscowo stosowanych antybiotyków (neomycyny/bacytracyny lub chloramfenikolu) miały niższe wskaźniki wyleczenia niż doustne antybiotyki (erytromycyna). Natomiast kwas fusydynowy wykazywał wyższe wskaźniki wyleczenia niż neomycyna/bacytracyna lub chloramfenikol.
W niedawnym przeglądzie Cochrane dotyczącym analizy terapii liszajca zakaźnego, w którym analizą objęto 7 badań (w tym 3533 uczestników w sumie stosujących 20 różnych doustnych i 18 różnych miejscowych metod leczenia). Miejscowe antybiotyki wykazały lepsze wskaźniki wyleczeń niż placebo. Kwas fusydynoowy i mupirocyna wykazały podobną skuteczność terapeutyczną. Według przeglądu są wyraźne dowody na to, że miejscowo stosowane kwas fusydynowy i mupirocyna są równie lub bardziej skuteczne niż leczenie doustne dla pacjentów z ograniczonymi zmianami skórnymi [25]. Ważnym problemem są też wtórne zakażenia bakteryjne skóry u pacjentów chorujących na inne schorzenia dermatologiczne, w tym atopowe zapalenie skóry. Skóra chorych na AZS jest częściej skolonizowana przez Staphylococcus aureus niż skóra osób zdrowych (może to dotyczyć nawet do 90% przypadków), a gęstość kolonizacji jest istotnie większa w obrębie zmienionej chorobowo skóry w porównaniu ze skórą zdrową, co koreluje z nasileniem AZS oraz całkowitym stężeniem IgE [18]. Zaostrzenie atopowego zapalenia skóry może być związane z infekcją bakteryjną. Zmiany wypryskowate często bywają nadkażane przez S. aureus. W badaniu Ramsay i wsp. porównywano skuteczność leczenia wyprysku atopowego preparatami miejscowymi z 2-procentowym kwasem fusydynowym, 1-procentowym hydrokortyzonem oraz preparatem skojarzonym 2-procentowego kwasu fusydynowego i 1-procentowego hydrokortyzonu, osiągając w terapii skojarzonej najlepsze efekty terapeutyczne [26].

Maść chloramfenikolowa 2%

Maść chloramfenikolowa 2% jest preparatem zalecanym jako miejscowe leczenie ropnych chorób skóry, wywołanych drobnoustrojami opornymi na leczenie innymi antybiotykami (maść 1% jest postacią oczną preparatu). Chloramfenikol jest antybiotykiem o szerokim zakresie działania bakteriostatycznego na bakterie Gram-ujemne i Gram-dodatnie, krętki i riketsje. Chloramfenikol działa na Haemophilus influenzae, Salmonella spp., Neisseria spp., Klebsiella spp., Streptococcus pneumoniae i bakterie beztlenowe (umiarkowanie wobec Bacteroides fragilis, silnie wobec Propionibacterium acnes). Ponadto działa on na Staphylococcus spp., Streptococcus pyogenes, Escherichia coli, Proteus mirabilis, Shigella spp., Serratia marcescens, Mycoplasma spp., Rickettsia spp., Chlamydia spp. Oporne na działanie chloramfenikolu są Pseudomonas aeruginosa, prątki kwasoodporne, niektóre laseczki z rodzaju Bacillus [27]. Dawka preparatu zależy od rozległości i umiejscowienia chorobowo zmienionego miejsca. Wyciśniętą na gazę cienką warstwę maści nakłada się na oczyszczoną, zmienioną chorobowo skórę raz do 3 razy na dobę co 6 do 8 godzin do maksymalnie 14 dni (stosowanie przez okres dłuższy niż 14 dni lub na rozległą powierzchnię skóry, zwiększa ryzyko ciężkich działań niepożądanych chloramfenikolu). Nie należy stosować produktu u noworodków, dzieci i młodzieży w wieku do 18 lat.

Przeciwwskazania:

• w nadwrażliwości na chloramfenikol, olej arachidowy lub którąkolwiek substancję pomocniczą produktu leczniczego,
• w okresie ciąży i karmienia piersią,
• u noworodków, dzieci i młodzieży w wieku do 18 lat,
• u pacjentów z chorobami wątroby lub ciężkimi zaburzeniami czynności nerek,
• u pacjentów z chorobami szpiku kostnego, zaburzeniami hemopoezy lub z nieprawidłowym obrazem krwi w wywiadzie,
• profilaktycznie,
• w nadwrażliwości na orzeszki ziemne lub soję, gdyż produkt zawiera olej arachidowy (z orzeszków ziemnych) [27].

Chloramfenikolu nie należy podawać jednocześnie z penicylinami i cefalosporynami ze względu na działanie antagonistyczne. Nie należy podawać chloramfenikolu z antybiotykami makrolidowymi, gdyż mają ten sam mechanizm działania. Chloramfenikol jest inhibitorem wielu enzymów mikrosomalnych, w wyniku czego nasila działanie i przedłuża czas działania wielu leków metabolizowanych w wątrobie, tj. tolbutamidu, chlorpropamidu, fenytoiny, cyklofosfamidu i warfaryny, co może być przyczyną ciężkich działań toksycznych tych leków. Chloramfenikol zaburza syntezę witaminy K, dlatego u pacjentów przyjmujących jednocześnie leki przeciwzakrzepowe, konieczne jest ścisłe monitorowanie czasu protrombinowego. Chloramfenikol nasila działanie hipoglikemizujące pochodnych sulfonylomocznika, powoduje zwiększenie stężenia i przedłużenie okresu półtrwania we krwi pochodnych dihydroksykumaryny oraz znacznie nasila toksyczne działanie na układ krwiotwórczy wielu leków, np. fenylbutazonu, indometacyny i kotrymoksazolu. Chloramfenikolu w postaci maści nie powinno się stosować jednocześnie ze stosowaną miejscowo erytromycyną, z uwagi na konkurencyjny mechanizm działania tych leków. Interakcje z innymi lekami stosowanymi miejscowo nie są znane [27].
Nie należy stosować preparatu w okresie ciąży i karmienia piersią.

Działania niepożądane

Działania niepożądane obejmują zaburzenia skóry i tkanki podskórnej (zaczerwienienie, kłucie, świąd, obrzęk angioneurotyczny, zapalenie skóry oraz skórne reakcje uczuleniowe). W rzadkich przypadkach podczas miejscowego stosowania chloramfenikolu opisywano uszkodzenie szpiku kostnego z anemią aplastyczną włącznie i nieprawidłowy skład krwi [27].
Mechanizm działania chloramfenikolu polega na hamowaniu biosyntezy białek i lipidów w komórce bakteryjnej. Dane niekliniczne wynikające z konwencjonalnych badań farmakologicznych dotyczących bezpieczeństwa, badań toksyczności po podaniu wielokrotnym, genotoksyczności, potencjalnego działania rakotwórczego oraz toksycznego wpływu na rozród i rozwój potomstwa nie ujawniają żadnego szczególnego zagrożenia dla człowieka po aplikacjach miejscowych [27].
Przeanalizowano skuteczność antybiotyków miejscowych stosowanych w profilaktyce zakażenia ran pooperacyjnych po małych zabiegach chirurgicznych [28]. W Australii, w okresie trudniejszej dostępności mupirocyny i kwasu fusydowego, częściej stosowano maść chloramfenikolową. Jednak pomimo udowodnionej skuteczności maść chloramfenikolowa nie jest zatwierdzona do stosowania na ran i jest zalecana w tej sytuacji off-label. Chloramfenikol jest szeroko stosowaną miejscową maścią na liniach szwów i przeszczepach skóry, szczególnie na twarzy i wokół oczu. Historycznie, chloramfenikol przyciągał „złą prasę” po skojarzeniu z anafilaksją, ostrą białaczką, niedokrwistością aplastyczną, zapaleniem wątroby i kontaktowym zapaleniem skóry [29, 30]. 
Shen i wsp. przeanalizowali skuteczność i bezpieczeństwo stosowania maści chloramfenikolowej w chirurgii plastycznej i dermatologicznej – jako miejscowego antybiotyku na rany chirurgiczne. Przeanalizowano dane z baz MEDLINE, EMBASE i Biblioteki Cochrane od początku do 4 września 2017 r. Uwzględniono badania kliniczne miejscowego stosowania maści chloramfenikolowej na rany chirurgiczne. Po przeglądzie pełnotekstowym uwzględniono pięć artykułów. Dwa były kontrolowanymi badaniami z randomizacją, jeden był retrospektywną kontr…

Całość tekstu dostępna pod linkiem